Różnice pomiędzy zadatkiem a zaliczką

Te dwa pojęcia dotyczą w zasadzie zbliżonych kwestii, jednak nie bez powodu piszemy ten artykuł. Różnice pomiędzy zadatkiem a zaliczką są bowiem wyraźne i istotne dla każdej ze stron umowy.

Różnice pomiędzy zadatkiem a zaliczką – zacznijmy od definicji

Zarówno zadatek, jak i zaliczka to pewna kwota pieniężną wpłacona na poczet przyszłej należności realizowanej w ramach umowy. Nie są to jednak synonimy.

Zadatek może mieć postać pieniężną lub rzeczową, a wpłacany jest na rzecz usługodawcy przy podpisaniu umowy. W przypadku niewykonania umowy przez drugą stronę, osoba, która wpłacała zadatek, może ubiegać się o podwójny jego zwrot w ramach rekompensaty. Jeżeli umowa zostanie zrealizowana, zadatek będzie wliczony do ostatecznej kwoty, którą jedna ze stron powinna wpłacić w ramach umowy.

Strona, która wpłaciła zadatek, może ubiegać się o podwójny jego zwrot, w przypadku niezrealizowania umowy z winy drugiej strony. Jeżeli umowa zostanie rozwiązana pomiędzy stronami – zadatek powinien być zwrócony, jednak z pominięciem podwójnej sumy. Dzieje się tak także w przypadku, kiedy żadna ze stron nie miała wpływu na rozwiązanie umowy lub obydwie strony odpowiadają za ten fakt w równym stopniu.

Wysokość zadatku nie powinna przekraczać 20% całości wartości umowy. Z założenia, taka forma przedpłaty jest ochroną dla obydwu stron umowy. Wyobraźmy sobie, że kupujemy usługę przez Internet. Usługodawca pobiera zadatek, a więc ma pewne zabezpieczenie, że nie zrezygnujemy z jego usług przed wykonaniem usługi pod groźbą braku zwrotu zadatku. Zabezpieczeni jesteśmy także my sami, ponieważ jeżeli usługodawca nie wywiąże się z umowy – zależnie od sytuacji – powinien zwrócić nam kwotę zadatku lub jego dwukrotność.

W przeciwieństwie do zadatku, w Kodeksie cywilnym nie ma pojęcia zaliczki, dlatego w tym wypadku mówimy o przepisach o wykonaniu umów wzajemnych. Podobnie jak w przypadku zadatku, wpłacona kwota zostaje wliczona na poczet ostatecznej należności jeśli umowa zostanie zrealizowana. Ale na tym kończy się rola zaliczki. Jest to po prostu część ostatecznej należności, wpłacona przed wykonaniem umowy, która nie stanowi żadnego zabezpieczenia. Prosty wniosek, jaki się tutaj nasuwa to zwrot zaliczki, jeśli umowa nie zostanie zrealizowana i to niezależnie od przyczyny. Nie doszło do realizacji np. usługi, więc żadna ze stron nie może pobrać za nią wynagrodzenia.

Różnice pomiędzy zadatkiem a zaliczką – kiedy podlegają zwrotowi?

Istotną różnicą pomiędzy zadatkiem a zaliczka jest moment odstąpienia od umowy. W przypadku zadatku możemy odstąpić od umowy, jeśli nie została ona zrealizowana w terminie i nie wyznaczać dodatkowego terminu na realizację takiej umowy. W przypadku zaliczki nie ma takiej możliwości.

Główne różnice obserwujemy jednak w przypadku odstąpienia od umowy. Zadatek to przede wszystkim zabezpieczenie umowy na wypadek jej rozwiązania, natomiast zaliczka jest jedynie pewną kwotą pieniężną wpłaconą na poczet całości należności.

Spójrzmy na trzy sytuację, które mogą mieć miejsce:

1. Usługa nie zostaje zrealizowana z winy klienta: zadatek przepada na rzecz usługodawcy, natomiast zaliczka zostaje zwrócona klientowi.
2. Usługa nie zostaje zrealizowana z winy usługodawcy: zadatek zostaje zwrócony w podwójnej wysokości, natomiast zaliczka zostaje zwrócona w takiej kwocie, w jakiej została wpłacona.
3. Umowa zostaje rozwiązana przez obie strony lub w związku z okolicznościami, na które żadna ze stron nie miała wpływu: zadatek i zaliczka zostają zwrócone klientowi w takiej kwocie, w jakiej zostały wpłacone.

Wpłacam zadatek czy zaliczkę?

Różnic pomiędzy zaliczką a zadatkiem jest sporo, dlatego jeszcze przed podpisaniem umowy warto sprawdzić, z jaką formą przedpłaty mamy do czynienia. Taki zapis powinien znaleźć się w umowie, którą podpisujemy – w przeciwnym wypadku ciężko będzie cokolwiek udowodnić każdej ze stron. Samo użycie w umowie słowa „zadatek” lub „zaliczka” nie przesądza jeszcze o kwalifikacji prawnej tych czynów. Tylko zadatek może mieć formę rzeczową, jeśli zatem w umowie pojawi się zapis o wpłaceniu go w takiej formie, a jednocześnie ta część umowy zostanie zdefiniowana jako zaliczka – cała umowa może zostać podważona.

Zadatek to na pewno większe zabezpieczenie każdej ze stron umowy, zaliczka to jedynie część wpłaconej na poczet umowy kwoty. W umowach, z jakimi każdy z nas będzie miał do czynienia, prawdopodobnie spotkamy się z każdym z tych pojęć. Warto zatem znać różnice pomiędzy zadatkiem a zaliczką.